بین الملل

تاریخچه کارآفرین اجتماعی

مفهوم کارآفرینی اجتماعی با واژه کارآفرینی متمایز است، ولی با این وجود اشتراکات زیادی با هم دارند. تفاوت میان «کارآفرینی» و «کارآفرینی اجتماعی» از هدف آن‌ها نشات می‌گیرد. هدف کارآفرینان اجتماعی این است که جامعه را در ابعاد و مقیاسی بزرگ  تغییر دهند، در حالی که کارآفرینان به منظور افزایش حاشیه سود خود فعالیت می‌کنند.

مفهوم «کارآفرینی اجتماعی» ایده‌ی ناب و بدیعی نیست، اما اخیراً در میان جامعه و تحقیقات آکادمیک محبوبیت بیشتری یافته است، به ویژه بعد از انتشار کتاب «ظهور کارآفرینی اجتماعی» توسط چارلز لیدبیتر. در تعریف امروزی کارآفرینی اجتماعی بسیاری از فعالیت‌های مرتبط با توسعه‌ی جامعه را در برمی‌گیرد. با وجود تعاریف تثبیت شده هنوز هم تعریف کارآفرینی اجتماعی سخت به نظر می‌رسد چون می‌تواند حالت‌ و فرم‌های متعددی به خود بگیرد. یک تعریف وسیع و گسترده‌ای از مفهوم انجام پژوهش‌هایی بین رشته‌ای منجر می‌شود که باعث می‌شود درکی جامع‌تر از موضوع داشته باشیم و به طور پیوسته اعتقاد ورای کارآفرینی اجتماعی را به چالش بکشیم. صرف نظر از اینکه یک سازمان در چه بخشی از جامعه قرار دارد (برای مثال، شرکت‌ها، یا انجمن‌ها یا جوامع)، کارآفرینی اجتماعی روی تاثیری اجتماعی(Social Impact) که یک فعالیت دارد متمرکز است. اینکه کارآفرینی اجتماعی بشردوستانه هست یا خیر اهمیت کمتری دارد نسبت به اینکه چه تاثیری روی جامعه می‌گذارد.

اصطلاح کارآفرینی اجتماعی برای نخستین بار طی دهه‌های 1960 و 1970 میلادی و در ژورنال‌های با موضوعیت تغییرات اجتماعی مشاهده شد. طی دهه‌های 1980 و 1990 میلادی این اصطلاح بیشتر مورد استفاده قرار گرفت و دلیل ترویج آن، بیل درایتون موسس آشوکا: نوآوران برای عموم، و دیگران از جمله چارلز لیدبیتر بودند. از دهه‌ی 1950 میلادی تا دهه‌ی 1990، مایکل یانگ یک مروج پیشگام کارآفرینی اجتماعی بود و در دهه‌ی 1980 توسط پروفسور دنیل بل در هاروارد به عنوان موفق‌ترین کارآفرین بنگاه‌های اجتماعی لقب گرفت. وی این لقب را وامدار نقش خود در ایجاد بیش از شصت سازمان جدید در سرتاسر جهان است. از میان این سازمان‌ها می‌توان به مدرسه‌ی کارآفرینی اجتماعی (SSE) اشاره کرد که در بریتانیا، استرالیا و کانادا فعالیت می‌کند و از افراد حمایت می‌کند تا ظرفیت‌های خود را بالفعل سازند و بنگاه‌های اجتماعی و کسب‌وکارهای اجتماعی را تاسیس، توسعه و پایدار سازند.

سکینه یعقوبی؛ پزشک ناجی زنان افغانستان

سکینه یعقوبی بنیانگذار و مدیر عامل «مؤسسه آموزشی افغان»، متولد هرات است. در سال ۱۹۹۵ میلادی ۱۳۷۶ شمسی مؤسسه آموزشی افغان را پایه‌گذاری کرد. او به خاطر فعالیت‌هایش در زمینه حقوق کودکان و زنان شهرت دارد و در طی این سالها چند جایزه به خاطر فعالیت‌هایش در این زمینه‌ها دریافت کرده. سکینه یعقوبی در ویژه برنامه‌های صد زن بی‌بی‌سی فارسی هم یکی از صد زن برجسته سال ۲۰۱۵ این برنامه‌ها بود و به عنوان سردبیر مهمان یکی از شصت دقیقه‌های ویژه صد زن بود.مؤسسه خانم یعقوبی به منظور آموزش معلمان و مربیان زن و همین‌طور بهبود و گسترش آموزش و پرورش در افغانستان تأسیس شده‌است.

در سال ۲۰۱۲ سکینه یعقوبی و مؤسسه آموزشی افغان جایزه افتخاری جهانی کودکان را از آن خود کرد. دانشگاه پرینستون آمریکا هم در سال ۲۰۱۳ میلادی به یعقوبی دکترای افتخاری اعطا کرد. در همین سال یعقوبی و مؤسسه او یک جایزه یک میلیون دلاری را نیز دریافت کردند. در سال ۲۰۱۵ جایزه وایز برای تحصیلات نیز به او اعطا شد.

خانم یعقوبی می‌گوید: هر زنی باید روی پاهای خودش بایستد و توان آن را داشته باشد که مستقل باشد؛ بنابراین این مراکز هم باید خودکفا و مستقل باشند و وقتی به این مرحله رسیدند، دین خودشان را به سازمان خودشان ادا خواهند کرد و آموزش مراکز جدیدی را که باز می‌شود بر عهده خواهند گرفت و به آنها کمک خواهند کرد که خودکفا و مستقل باشند و این فرایند ادامه پیدا خواهد کرد..

بیل درایتون؛خالق مفهوم کارآفرینی اجتماعی

بیل درایتون (زاده ۱۹۴۳) یک کارآفرین اجتماعی آمریکایی است که توسط US News & World Report به عنوان یکی از 25 رهبر برتر آمریکا در سال 2005 معرفی شده است. او عبارت و مفهوم «کارآفرین اجتماعی»را برای اولین بار در سال 1972 خلق نمود.  درایتون Ashoka را در سال 1981 تأسیس کرد، که رویکردی چند جانبه برای یافتن و حمایت از کارآفرینان اجتماعی در سطح جهانی دارد بر اساس فلسفه درایتون، کارآفرینان اجتماعی افرادی هستند که راه حل‌های نوآورانه ای برای مهم‌ترین مشکلات اجتماعی جامعه دارند. به نقل از درایتون، “کارآفرینان اجتماعی ماهی گیری را آموزش می‌دهند”.

او در سال 2019 به عنوان عضویت انجمن فلسفی آمریکا انتخاب شد.

محمد یونس یک کارآفرین اجتماعی،

اقتصاددان، بانکدار و رهبر جامعه مدنی بنگلادشی است که به دلیل تأسیس گرامین بانک و پیشگام‌سازی مفاهیم اعتباردهی خرد و سرمایه‌گذاری خرد، جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.  این وام‌ها به کارآفرینان بیش از حد ضعیف برای واجد شرایط بودن وام‌های بانکی سنتی داده می‌شود. یونس و گرامین بانک «به‌خاطر تلاشهای‌شان از طریق اعتبار خرد برای ایجاد توسعه اقتصادی و اجتماعی از پایین» به‌طور مشترک جایزه‌ی صلح نوبل را دریافت کردند. کمیته‌ی نوبل نروژ گفت که «صلحِ پایدار حاصل نمی‌شود مگر اینکه گروه‌های بزرگ جمعیت راهی برای خروج از فقر پیدا کنند» و در سراسر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، یونس و گرامین بانک نشان داده‌اند که حتی فقیرترین فقرا نیز می‌توانند برای توسعه خودشان را به وجود آورند یونس چندین افتخار ملی و بین‌المللی دیگر نیز دریافت کرده‌است. او نشان افتخار آزادی رئیس‌جمهوری را در سال ۲۰۰۹ و مدال طلای کنگره را در سال ۲۰۱۰ دریافت کرد.

در سال ۲۰۰۸، وی در فهرست ۱۰۰ اندیشمند جهان درمجلهی  فارن پالیسی رتبه‌ی ۲ را به دست آورد.در سال ۲۰۱۱، به همراه ساسکیا بریستن، سوفی آیزنمن و هانس ریتز با همکاری مشترک تجارت اجتماعی – ابتکارات جهانی (YSB) را تأسیس کرد که خدمات آن ایجاد و توانمند سازی مشاغل اجتماعی برای رسیدگی و حل مشکلات اجتماعی در سراسر جهان است.به عنوان بازوی بین‌المللی اجرای چشم‌انداز یونس برای یک سرمایه‌داری جدید و انسانی، صندوق‌های مالی را برای مشاغل اجتماعی در کشورهای در حال توسعه مدیریت می‌کند و خدمات مشاوره ای را به شرکت‌ها، دولت‌ها، بنیادها و NGOها ارائه می‌دهد.

در سال ۲۰۱۲، وی بعنوان رئیس دانشگاه گلاسکو کالدونیان در اسکاتلند منصوب شد، این سمت را تا سال ۲۰۱۸ حفظ کرد.پیش از این، وی استاد اقتصاد در دانشگاه چیتاگونگ در بنگلادش بوداو چندین کتاب مرتبط با کارهای مالی خود منتشر کرد. یونس عضو هیئت مؤسس گرامین آمریکا و بنیاد گرامین است که از اعتبار خرد پشتیبانی می‌کنند.یونس همچنین در هیئت مدیره بنیاد ملل متحد، یک خیریه عمومی که در سال ۱۹۹۸ توسط نیکوکار آمریکایی تد ترنر یک میلیارد دلار هدیه برای حمایت از اهداف سازمان ملل ایجاد شد، فعالیت می‌کند.

او در سال 2019 به عنوان عضویت انجمن فلسفی آمریکا انتخاب شد.

بلیک مایکوسکی؛ تجارت در مسیر خیریه

پس از سفر به آرژانتین در سال 2006 ، مایکوسکی به عنوان اصلی ترین اهدا کننده کفش و بنیانگذار کفش TOMS شناخته شد و 300 هزار دلار از پول خود را در این شرکت سرمایه گذاری کرد.  TOMS متعهد شد که به ازای فروش هر جفت کفش یک جفت کفش اهدا کند و اکنون کمپین ”یک به یک“را برای حمایت از طرح‌های آب، بینایی، تولد و مبارزه با قدرت گسترش می‌دهد.

مایکوسکی از طریق نام تجاری TOMS آگاهی خود را در مورد مسائلی مانند فقر و سلامت جهانی افزایش داده است. از سال 2019 ، این سازمان 95 میلیون جفت کفش و برای بیش از 722000 هفته، آب سالم به مردم کشورهای در حال توسعه ارائه کرده بود. علاوه بر این، برنامه TOMS Eyewear با تجویز عینک یا جراحی به بینایی بیش از 780 هزار نفر کمک کرده است.

اسکات هریسون؛ کارآفرین آب سالم

اسکات هریسون یک کارآفرین اجتماعی است که پس از ترک زندگی لوکس خود در شهر نیویورک راهی سواحل غرب آفریقا شد تا در کشتی بیمارستانی به نام Mercy Ships داوطلب شود. این سفر یک اتفاق مهم برای او بود.

تحول اسکات به نحوی بود که در نهایت در تولد سی و یک سالگی خود، استارتاپ خود را با نام Charity: Water  در یک فضای کار اشتراکی در منهتن نیویورک راه اندازی کرد. دو روز بعد، اسکات یک مهمانی در یک کلوپ شبانه ترتیب داد و از همه خواست برای اینکار 20 دلار پول بدهند! وی مبلغ 15 هزار دلار جمع کرد و صد درصد پول را به یک کمپ پناهجویان در شمال اوگاندا اهدا کرد که هزینه تعمیر سه حلقه چاه شکسته و ساخت سه حلقه چاه جدید شد.

اسکات در سال 2006 موسسه خیریه ای به نان “آب” را تأسیس کرد. آب ، یک سازمان غیرانتفاعی که در 28 کشور جهان آب آشامیدنی سالم و آشامیدنی را تأمین می‌کند . تا سال 2020 ، این سازمان 51،438 پروژه را در کشورهای در حال توسعه انجام داده بود. تنها در سال 2018 ، بنیاد آب 69.3 میلیون دلار جمع آوری کرد.

جفری هولندر؛ دوست محیط زیست

جفری هولندر در سال 1988 شرکت تولید محصولات شوینده، بهداشتی و دستمال کاغذی Seventh Generation را تأسیس کرد. این شرکت بر تولید محصولاتی متمرکز شد که تأثیر زیست‌محیطی کمتری دارند و از مواد شیمیایی مضری که امروزه در بسیاری از محصولات بهداشتی و شوینده به کار می‌روند، استفاده نمی‌کند.

علاوه بر این، شرکت 10% از سود قبل از مالیات خود را به تأمین بودجه کارهای غیرانتفاعی و کسب و کارهای متمرکز بر جامعه، محیط زیست، و اقدامات مسئولانه اختصاص می‌دهد. هولندر و همکارانش به‌رغم تعهد نسبت به کارهایی که به ادعای بسیاری از کسب و کارها سود را پایین می‌آورند،  Seventh Generation  را به شرکت قدرتمندی تبدیل کرده‌اند که سال 2010، 150 میلیون درآمد داشته است.

هولندر سال 2010 از سمت خود در شرکت برکنار شد، اما معنایش این نیست که ترمز او در کارآفرینی اجتماعی کشیده شده باشد. او به شورای کسب و کار پایدار آمریکا  کمک می‌کند، کتاب‌هایی در زمینه اقدامات تجاری مسئولانه می‌نویسد و عضو شبکه سرمایه‌گذاران اجتماعی و مؤسس بانک Community Capital  است.

او اکنون مشاور، سخنران و فعال در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتها است. او هفت کتاب از جمله “چگونه جهان را به مکان بهتری تبدیل کنیم” نوشته است.

بریت گیلمور؛ خانه با و برای نیازمندان

بریت گیلمور کارآفرین اجتماعی آمریکایی است  و معتقد است اشتغال زایی می تواند چرخه های فقر را بشکند. لذا او سازمان The Giving Keys  را تاسیس نمود و برای افراد نیازمند و بی خانمان در آمریکا  اشتغال ایجاد کرده و برای آنها خانه و سقفی فراهم کرده است . فعالیت اصلی این سازمان ساخت گردنبند از کلید های حکاکی شده است. این سازمان بیش از 500 هزار کلید فروخته است و به افراد نیازمند کمک کرده است. خانم بریت گیلمور برای چندین نفر شغل ایجاد کرده و زندگی آنها را بهبود بخشیده است.