تحولات حوزه قفقاز

وقــایع و اخـبار مربوط به قفقاز

آناتولی در آخرین نظرسنجی موسسه متروپول، 42.6 درصد از پاسخ دهندگان گفتند که در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به قلیچداراوغلو و 41.1 درصد به اردوغان رای خواهند داد.
آرمن پست یوری باباخانیان سفیر ارمنستان در هند: روسیه و غرب ما را ترک کردند. امید ما هند است.
آناتولی اردوغان رئیس جمهور ترکیه: ما می‌توانیم با هر دو طرف در جنگ روسیه و اوکراین مذاکره کنیم، پیشرفت‌های ملموسی مانند کریدور غلات و تبادل اسرا داشته باشیم و همچنان می‌توانیم از امکان صلح صحبت کنیم.
انتخاب وزیر خارجه ترکیه: «ترکیه از تنوع راه‌های حمل و نقل در مسیر باکو به نخجوان و همچنین حفظ و استفاده از گذرگاه سنتی باکو به نخجوان از مسیر ایران حمایت می‌کند.»
روزنامه «هاآرتص» اسرائیل قرار است در قراردادی به ارزش ۱۲۰ میلیون دلار دو ماهواره برای جمهوری آذربایجان فراهم کند.
آناتولی همزمان با تحویل محموله سوخت هسته ای به اولین نیروگاه اتمی ترکیه، رئیس جمهوری این کشور رسما اعلام کرد که ترکیه به جمع کشورهای دارای انرژی هسته ای در جهان پیوست.
فارس ترکیه و جمهوری آذربایجان برای افزایش مراودات اقتصادی بین دو کشور به سطح ۱۵ میلیارد دلار، موافقت‌نامه افزایش میزان تجارت ترجیحی امضا کردند.
یورونیوز چهار کشور اروپایی بلغارستان، رومانی، مجارستان و اسلواکی توافق کردند تا برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه، انتقال گاز طبیعی از جمهوری آذربایجان را افزایش دهند.
راشاتودی روسیه جمهوری آذربایجان را به نقض آتش‌بسی که به جنگ سال ۲۰۲۰ با ارمنستان خاتمه داد متهم و اعلام کرد نیروهای جمهوری آذربایجان با عبور از خط مرزی، آتش‌بس‌ برقرارشده با وساطت روسیه را نقض کرده‌اند.
سی‌ان‌ان آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در گفتگو با رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان اعلام کرد که واشنگتن متعهد به حمایت از روند صلح میان این دو کشور است.

تحولات ژئوپلیتیک: روندها

افزایش امکان بروز تحولات درازمدت و عمیق امنیتی و ژئوپلیتیکی در قفقاز
تعمیق حضور و نقش آفرینی اسرائیل در قفقاز و آسیای میانه
شکل‏گیری دوقطبی در انتخابات ترکیه و احتمال افزایش نااطمینانی های سیاسی-اقتصادی در کوتاه مدت و امکان تاثیرگذاری بر تحولات قفقاز
تعمیق همکاری و همراهی ترکیه با جمهوری آذربایجان زیر سایه شعارهای انتخاباتی
افزایش تنش ها در قفقاز در خلا نقش آفرینی روسیه و حضور کمرنگ و بی برنامه ایران
ناکافی دانستن حمایت ایران از ارمنستان از نگاه مقامات این کشور
کمرنگ تر شدن نقش روسیه در تحولات قفقاز
افزایش نقش آفرینی ناتو به رهبری ایالات متحده برای مدیریت پیچیدگی های تحولات قفقاز باتوجه به تجاوز نظامی روسیه به اوکراین

تحولات ژئوپلیتیک: انگیزه‌ها

تمایل بازیگران منطقه ای (به ویژه ترکیه) و فرا منطقه ای (اسرائیل) برای نقش آفرینی در روندهای اقتصادی-سیاسی امنیتی قفقاز
تقویت نقش کریدورهای نو با هدف کمرنگ کردن نقش ایران در معادلات ژئواکونومیک و ژئوپلیتیکی
تمایل جدی ترکیه برای تبدیل شدن به هاب انرژی با تکیه بر ظرفیت انرژی و ترانزیتی قفقاز
تمایل نقش آفرینی باکو در قفقاز در راستای انسجام بخشیِ جغرافیایی و تکیه بر ژئوپلیتیک انرژی در راستای تامین گاز اروپا و نقش آفرینی در مسیر ابتکار کمربند و راه چین

تحولات ژئوپلیتیک: عوامل موثر

افزایش هماهنگی بین روسیه و ایران در حوزه قفقاز
تداوم یا خاتمه جنگ روسیه و اوکراین
انتخابات ریاست جمهوری ترکیه و احتمال شکست اردوغان با توجه به سوق پیداکردن جامعه ترکیه به گرایش های کمالیستی، لائیک، غرب گرایی و ناسیونالیستی
لابی‌گری در حوزه دیاسپوراهای ارمنی در اروپا و آمریکا
استراتژی امنیتی اسرائیل در حوزه قفقاز و اسیای میانه با هدف مهار ایران

ژئوپلیتیک انرژی

گاز به ویژه پس از جنگ روسیه و اوکراین، متغیری حیاتی برای اروپا شده و این مساله، جایگاه ویژه ای به باکو به عنوان تامین کننده ای اروپایی و نزدیک به اتحادیه اروپا بخشیده است.

همچنین به لحاظ گذرگاهی، با اتصال گاز و نفت آسیای میانه به باکو و در ادامه به ترکیه، هم اسرائیل، هم ترکیه، هم باکو که با کاهش ذخایر نفتی مواجه است و هم اروپا که با روسیه در جنگ است همه از این اتصال بهره خواهند برد.

. مسیر خط لوله باکو-تفلیس-جیحان نیز به کشورهای آسیای مرکزی اجازه می دهد تا با دسترسی به بازاری جدید قادر به چانه زنی با چین که مشتری پراشتها انرژی محسوب می شوند باشند

با تقویت مسیر و جایگاه باکو، کشورهایی چون قزاقستان که ۸۰ درصد نفت آن (در سال ۲۰۲۲ میلادی) از طریق روسیه به اروپا صادر می شد هم می تواند از اتکا به روسیه در حمل و نقل انرژی رهایی پیدا کنند.

اتصال منابع انرژی آسیای مرکزی به ترکیه به این کشور کمک خواهد کرد تا هدف خود که تبدیل شدن به مرکز (هاب) انتقال انرژی و چهارراهی ارتباطی است را دنبال کند.

ژئوپلیتیک راه‌گذر

زنگزور یکی از مهمترین مسائل قفقاز و دالانی ژئوپلیتیکی است که درست در میانه راه ارتباطی ایران به قفقاز و سپس اروپا قرار گرفته و مسیر ترانزیت ترکیه به باکو است. زنگزور در جنوب ارمنستان، می‌تواند نخجوان را به سرزمین اصلی آذربایجان وصل می کند.

دالان زنگزور در قفقاز به همراه راه ارتباطی از گرجستان قسمتی از تلاش برای جاده ابریشمی است که باکو یادداشت تفاهم آن را در سال ۲۰۱۵ میلادی در چین به امضا رساند.

عملی شدن این پروژه باعث اتصال هرچه بیش تر تفلیس و باکو به ترکیه و همچنین تنگ تر شدن عرصه برای ایران در راه ابریشم خواهد شد.

باکو در تلاش است تا نظر اتحادیه اروپا و حتی مسکو را در تحولات قفقاز به سمت خود جلب کند و با تسهیل ترانزیت انرژی و کالا، منافع گروه های همراه‌اش را براو

رده نماید.

سناریوها

1- احتمال کم اما ممکنِ شکست اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری می تواند تغییراتی در استراتژی امنیتی ترکیه در قفقاز ایجاد نماید.

2- حضور پررنگ اسرائیل در قفقاز می تواند حسیاست های ایران را افزایش دهد, در این صورت، تهران تلاش بیشتری برای ارتقای سطح روابط با ارمنستان، روسیه، ترکیه و حتی باکو در حوزه های سیاسی-اقتصادی و امنیتی خواهد کرد.

3- وضعیت اقتصادی نامناسب ارمنستان و همچنین براروده نشدن خواسته های این کشور در پشتیبانی نظامی-امنیتی از سوی ایران، احتمالا ایروان را به تنش زدایی با ترکیه و تمایل بیشتر به غرب و حتی هند سوق خواهد داد.

4- باتوجه به اهمیت اقتصادی کریدور شمال-جنوب، کشورهایی نظیر هند، روسیه و ایران احتمالا اجازه نخواهند داد که باکو با پشتیبانی ترکیه و اسرائیل، این پیوستگی را مخدوش کند. تسریع و تعمیق پیوندهای اقتصادی می تواند اهمیت قفقاز و اروپا را برای بازارهای کشورهای مذکور، اهمیت ببخشد.