در ادامه نشست کارگروه پولی-بانکی مجمع کارآفرینان ایران در هفته گذشته، در تاریخ ۳۰ مهرماه ۱۴۰۴، اعضای کارگروه برای دومین بار میزبان شهیدی، معاون ارزی مرکز مبادله ارز و طلای ایران بودند.
این نشست که در ادامه مباحث پیشین برگزار شد، به صورت متمرکز به تشریح ابزارهای نوین تأمین مالی، از جمله اوراق مرابحه ارزی، مدل‌های پیش‌فروش ارز و همچنین بررسی چالش‌های پیش روی فعالان اقتصادی در استفاده از این ابزارها اختصاص یافت.
رونمایی از دو مسیر تأمین مالی؛ راهکار مرکز مبادله برای تزریق ارز و ریال به شرکت‌ها
شهیدی در ابتدای جلسه، استراتژی مرکز مبادله در حوزه تأمین مالی ارزی را تشریح کرد و گفت: «ما در مرکز مبادله، تأمین مالی را به دو رویکرد اصلی تقسیم کرده‌ایم: نخست، تأمین مالی ارزی مبتنی بر دارایی‌های ارزی آتی شرکت‌ها که شامل اوراق مرابحه ارزی است و در آینده ابزارهای دیگری نیز به آن اضافه خواهد شد. دوم، تأمین مالی ریالی مبتنی بر درآمدهای ارزی آتی شرکت‌ها که در قالب ابزار پیش‌فروش ارز طراحی شده است.»
سازوکار اوراق مرابحه ارزی: نقش‌آفرینی بانک‌ها و چالش ارز پایه
معاون ارزی مرکز مبادله، فرآیند اجرایی اوراق مرابحه ارزی را به تفصیل توضیح داد: «در این مدل، یک بانی (شرکت متقاضی) اقدام به انتشار اوراق می‌کند و سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق، منابع ارزی لازم را تأمین می‌نمایند. سپس ارز از طریق بانک عامل به ذی‌نفع نهایی پروژه منتقل شده و در سررسید مقرر، بانی موظف است اصل و سود ارز را به سرمایه‌گذاران بازپرداخت کند.»
وی نقش‌های چندگانه بانک در این فرآیند را کلیدی دانست و افزود: «بانک در این مدل سه نقش اساسی ایفا می‌کند: ضامن اوراق، عامل انتقال ارز و متعهد پذیره‌نویسی که در صورت عدم وجود خریدار، خود اقدام به خرید اوراق می‌کند.»
شهیدی همچنین اشاره کرد که نقش «مشاور عرضه» هنوز متولی ثابتی ندارد اما در آینده نهادهای مالی تخصصی به این حوزه وارد خواهند شد.
یکی از نکات مهم مطرح شده، حرکت به سمت تغییر ارز پایه معاملات بود. او گفت: «با توجه به اینکه اغلب مبادلات تجاری و تمایل سرمایه‌گذاران بر پایه دلار آمریکا است، مرکز مبادله در حال برنامه‌ریزی برای تغییر ارز معیار از یورو به دلار و همچنین استفاده از سایر ارزها مانند دینار است.»
فرآیند تأیید و جذب سرمایه‌های خرد
شهیدی به فرآیند اداری انتشار اوراق نیز اشاره کرد و گفت: «مدارک متقاضی، شامل صورت‌های مالی حسابرسی‌شده، توجیه فنی-اقتصادی (FS) پروژه و … است که ابتدا توسط کارشناسان مرکز مبادله بررسی و پس از تأیید اولیه، برای تصویب نهایی به بانک مرکزی ارسال می‌شود.»
او در پاسخ به دغدغه جذب سرمایه‌های کوچک، از یک ابتکار جدید خبر داد: «برای تسهیل مشارکت سرمایه‌گذاران خرد، در حال پیشبرد طرح “صندوق درآمد ثابت ارزی” با همکاری سازمان بورس هستیم. این صندوق به مردم اجازه می‌دهد دارایی‌های ارزی خود را تجمیع کرده و ضمن کسب درآمد ارزی، این منابع را به سمت پروژه‌های مولد کشور هدایت کنند.»
تأمین مالی ریالی: از ناکامی مدل سلف تا جذابیت مدل پیش‌فروش جدید
بخش دیگر توضیحات به ابزار «پیش‌فروش ارز» برای تأمین مالی ریالی اختصاص داشت. شهیدی اذعان کرد: «در ابتدا مدل مبتنی بر قرارداد سلف را آزمودیم که با استقبال صادرکنندگان مواجه نشد. لذا به سمت مدل جدیدی حرکت کردیم که جذابیت بیشتری دارد.»
وی در تشریح مدل جدید گفت: «در این سازوکار، نرخ نهایی در زمان سررسید و بر اساس قیمت ارز آن روز مشخص می‌شود. این امر ریسک صادرکننده را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، بزرگترین مزیت برای واردکننده این است که در زمان سررسید، دیگر در صف تخصیص ارز منتظر نمی‌ماند. در عوض، واردکنندگان، بر سر میزان تخفیفی که صادرکنندگان ارائه می‌دهند، رقابت می‌کنند.»
نقدها و دغدغه‌های بخش خصوصی: بروکراسی پیچیده و موانع قانونی
پس از ارائه توضیحات، مدیران مالی حاضر در جلسه به طرح انتقادات و پرسش‌های خود پرداختند. اصلی‌ترین محورهای نقد عبارت بودند از:
پیچیدگی و طولانی بودن فرآیندها: یکی از مدیران اظهار داشت: «این فرآیندهای تأمین مالی بسیار پیچیده، طولانی و مملو از بروکراسی است. این موضوع با فلسفه اصلی تأمین مالی که باید تسهیل‌گر و سریع باشد، در تضاد کامل قرار دارد.»
جذب سرمایه خارجی: پرسش‌هایی در خصوص امکان‌سنجی و موانع قانونی برای خرید این اوراق توسط شرکت‌ها یا سرمایه‌گذاران خارجی مطرح شد.
عدم اعتماد عمومی: فعالان اقتصادی بر چالش بی‌اعتمادی مردم به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بلندمدت تأکید کردند و ایجاد جذابیت و تضمین‌های معتبر برای ورود پس‌اندازهای خرد به چرخه تولید را یک ضرورت مبرم دانستند.
شهیدی در پایان ضمن استقبال از نقدها، تأکید کرد که این سازوکارها در ابتدای راه قرار دارند و مرکز مبادله آماده است تا با دریافت بازخورد از شرکت‌ها، فرآیندها را اصلاح و بهینه‌سازی کند.
